Iedere dag proberen we zo goed mogelijk passend onderwijs aan te bieden: of het nu in de klas is of in de directe interactie tussen leraren en leerlingen. Hoe kun je hierop sturen? Hoe kun je ervoor zorgen dat docenten en ondersteunend personeel zich vaardig (blijven) voelen om iedere leerling de benodigde en de juiste aandacht te kunnen geven? Wij vroegen het aan drie bestuursleden van onderwijsorganisaties binnen ons samenwerkingsverband.
Leenderd van der Deijl, algemeen directeur Arentheem Scholengroep
“Veel docenten hebben in hun opleiding onvoldoende meegekregen hoe je omgaat met leerlingen die speciale ondersteuning vragen. Dat is jammer, want wat mij in de afgelopen decennia is opgevallen, is dat het aantal leerlingen dat ondersteuning nodig heeft, explosief is toegenomen. Tegelijkertijd wil de overheid dat dit soort leerlingen zo veel mogelijk op reguliere scholen blijven. Een mooie, maar lastige opgave. Scholen worstelen daarmee, dat zien we overal. Het is daarnaast belangrijk om voldoende expertise in huis te hebben op het gebied van passend onderwijs. Wij hebben binnen de Arentheem Scholengroep een expertisecentrum, Scala, een club van ruim twintig mensen die de scholen ondersteunen op dit gebied. Zij nemen bijvoorbeeld een kijkje in de klassen om te observeren en met de docenten na te bespreken: hoe kun je nou beter/anders omgaan met leerlingen in je klas die bepaald gedrag vertonen.”
Hulpbronnen in school
“De afgelopen jaren zie ik wel dat die expertise in scholen groeit. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de leerlingen in de klas optimaal presteren, en dat betekent dat je daar als docent op moet kunnen inspelen. Hoe houd je een leerling bij de les? Het is heel belangrijk om dan in de school hulpbronnen te hebben waar je terecht kunt. Het is wel hard werken, want de problematiek wordt steeds groter, ook binnen ons samenwerkingsverband. Het aantal leerlingen in VSO’s groeit, merken we. Daarnaast worden de financiële middelen ook steeds beperkter.”
Als school los je het niet in je eentje op
“We hebben het geluk dat we zo’n club als Scala in dienst hebben. Daar ben ik ontzaglijk blij mee. Zo’n twintig jaar geleden hadden de meeste scholen niet eens een orthopedagoog in dienst, nu hebben we steeds meer expertise ín de school. Dat is iets wat scholen denk ik heel hard nodig hebben. Daarnaast pleit ik heel erg voor informeel leren op basis van casuïstiek. Dat moet je wel organiseren. Hoe tegenstrijdig dat ook klinkt: je moet de docenten helpen, met name nieuwe docenten. Ook is het belangrijk dat je als samenwerkingsverband probeert één lijn te trekken: je hebt elkaar echt nodig, je moet niet denken dat je het als school in je eentje kunt oplossen. Ook richting een overheid die niet helemaal meebeweegt met de ontwikkelingen. En vergeet in elk geval je docenten niet, die elke dag voor de klas staan!”
"Hoe houd je een leerling bij de les? Het is heel belangrijk om in de school hulpbronnen te hebben waar je terecht kunt"
"Ik merk dat het heel goed werkt als docenten van speciaal onderwijs bij ons les komen geven en hun kennis overdragen"
Erika Diender-van Dijk, Voorzitter College van Bestuur van Quadraam
“Wetenschappelijk onderzoek wijst aan dat niet iedereen op dezelfde manier leert: leren en ontwikkelen is een individueel iets. Dus de manier waarop ons onderwijs zich de afgelopen eeuwen heeft ontwikkeld, past dat nog bij de huidige samenleving? Mijn antwoord is nee. Veel mensen zijn het met me eens, maar ook veel niet: te veel nieuwigheid en verandering is volgens hen niet nodig. Hoe breng je dan die verandering? Hoe kun je het onderwijs afstemmen op alle wensen en behoeften van leerlingen, vooral met groepen van 25 of 30 leerlingen. Wat we al veel beter kunnen en waar we docenten ook in opleiden, is onderscheid maken in een klas: we hebben veel beter in beeld waar leerlingen zich ongeveer bevinden, weten meer over het sociaal welbevinden van kinderen: er is meer informatie beschikbaar. Maar een unieke leerweg ontwikkelen voor 30 leerlingen in je klas is een utopie.”
Docenten van speciaal onderwijs dragen kennis over
“We werken met Quadraam nauw samen met het speciaal onderwijs, want we koersen er natuurlijk op om zoveel mogelijk leerlingen een plek te geven in het reguliere onderwijs. Dat vraagt om nog meer passend onderwijs, maar ook zorgstructuren op scholen voor nog meer begeleiding: kunnen we voorkomen dat ze uitstromen naar speciaal onderwijs? Het VSO heeft een enorme vlucht genomen de afgelopen jaren. We vragen heel veel van docenten om het onderwijs zo passend mogelijk te maken. Ik merk dat het heel goed werkt als docenten van speciaal onderwijs bij ons les komen geven en hun kennis overdragen. Dat doen we op een aantal plekken, het kan niet overal. Maar we hebben ook veel specialisten binnengehaald. Orthopedagogen, mensen die veel van leerstoornissen weten en extra ondersteuning bieden.”
Elk individueel geval bespreken
“Het helpt wel om als bestuurder goed op te blijven letten hoeveel studenten worden overgeplaatst naar het speciaal onderwijs. Docenten hebben het zwaar, vooral de afgelopen twee jaren. Als je dan ook nog veel individuele aandacht of ondersteuning moet bieden, kan ik het me best voorstellen dat je soms denkt: ‘speciaal onderwijs kan dit beter’. Dat neem ik niemand kwalijk. Maar dan is het mijn rol: hoe komt dat, waar ligt het aan? Waren we te druk door corona? Dan raad ik toch aan om elk individuele geval even te bespreken met de directeur, en heel streng te zijn dat ze het Samenwerkingsverband tijdig betrekken. Dan kan je ook makkelijker samen een afweging maken.”
Astrid Berendsen, Voorzitter College van Bestuur De Onderwijsspecialisten
“In eerste instantie gaat passend onderwijs voor mij over de verdere stappen naar inclusiever onderwijs. Ieder kind moet mee kunnen doen, verdient een volwaardige plek in de samenleving en kan z’n talenten gebruiken. Onderwijs ondersteunt de ontwikkeling op maat van elk kind. Het begint allemaal voor mij vanuit die gedrevenheid. Als ik vanuit De Onderwijsspecialisten kijk: ik wil het graag samen met mijn medewerkers doen. Zij hebben de regie over hun eigen werk, dat noemen we ‘de professional aan zet’. En dat vind ik cruciaal. Hoe we dat doen? Door naast de leerlingen te gaan staan, en wij staan op onze beurt weer naast de medewerker. We bieden alle ruimte om leervragen te stellen. De medewerker moet zich goed, ondersteund, en veilig voelen. Ik pleit voor een cultuur en samenwerkingssfeer waarbij we de leerlingen (en medewerkers) zien, horen en optimaal begeleiden.”
Handelen vanuit oprechte interesse
“Wat we ook doen, we doen alles samen. Ook ons koersplan bedachten we niet alleen, maar samen met onze medewerkers. Waar staan we nu als organisatie, wat is onze volgende stap? Dat hebben we samen onderzocht. Daarnaast is het heel belangrijk om in overleggen de wijsheid aan tafel te vragen. Dat kan bij wijze van spreken een leerling zijn, de conciërge of een partner. De antwoorden vinden we zeker niet automatisch in de hiërarchische lijn! Naast die wijsheid vinden wij het heel belangrijk dat je als docent je creativiteit benut, nieuwsgierig bent en handelt vanuit oprechte interesse. Zodat je leerlingen ook op maat hulp kunt aanbieden. Onze medewerkers zijn daar heel goed in, daar ben ik enorm trots op.”
Luister naar wat je medewerkers echt nodig hebben
“Mijn advies? Luisteren. Naar de medewerker, de leerling, ouders, partners… je vindt niks zonder te zoeken. Probeer op alle mogelijke manieren de ander te versterken en blijf luisteren en vragen stellen. Van ons als bestuurders wordt soms gevraagd om snel tot besluiten te komen. Dit kan ook belangrijk zijn, natuurlijk. Voor mij start het altijd met het luisteren naar medewerkers en doorvragen wat zij echt nodig hebben. Ook binnen het Samenwerkingsverband is het voor mij belangrijk dat ieder kind zich kan ontwikkelen en meedoen. Als je alle scholen bij elkaar optelt, hebben we alle kennis in huis om samen elk kind te laten groeien. We werken allemaal in principe vanuit onze eigen scholen en tegelijkertijd hebben we al mooie voorbeelden van samen-werken en samen-doen. Dit kunnen we nog verder uitbouwen, zodat we samen nog meer elk kind kunnen laten groeien. Hoe mooi is dat!
