Iedere dag proberen we zo goed mogelijk passend onderwijs aan te bieden: of het nu in de klas is of in de directe interactie tussen leraren en leerlingen. Hoe kun je hierop sturen? Hoe kun je ervoor zorgen dat docenten en ondersteunend personeel zich vaardig (blijven) voelen om iedere leerling de benodigde en de juiste aandacht te kunnen geven? Wij vroegen het aan twee directeuren van onderwijsorganisaties binnen ons samenwerkingsverband.
Wim van Schaik, directeur De Vaart & Vierbeek College
“Wat wij op De Vaart en het Vierbeek College zien, is dat passend onderwijs zijn werk heeft gedaan. Onze doelgroep kent steeds meer problematiek en is heel erg veranderd sinds 10 jaar geleden. We zien steeds meer leerlingen met psychiatrische problemen, heel anders dan het ouderwetse ADHD. We zijn gaan rondkijken: hoe doen andere scholen dat? Hoe kunnen we ons ontwikkelen? Door middel van pilots kijken we opnieuw naar onze specifiekere doelgroepen, daaruit zijn arrangementen tot stand gekomen.”
Kennis zelf in huis
“We hebben elk jaar zeven studiedagen. Op zo’n dag starten we met de Oosterbeek Special. Die is bedoeld om ons te prikkelen, bij te scholen en nieuwe initiatieven uit te lichten. Allemaal gericht op de motivering van leerlingen. We nodigen dan mensen uit om een workshop te geven van anderhalf uur. Wat daarnaast bij ons heel erg speelt: externen inhuren is heel goed en leuk, maar onderschat niet hoeveel kennis wij zelf in huis hebben! We blijven onszelf uitdagen en prikkelen. Onze focus ligt heel erg op het omgaan met gedrag. 95% is deëscalerend, preventief werken, speciale contacttrainingen en interne trainers. Dat doen we met onze eigen collega’s, dus geen externen. Ze krijgen daar scholing in, mochten ze daar behoefte aan hebben.”
“Ook hebben we vijf keer per jaar intervisiebijeenkomsten. Collega’s kunnen daar een casus inbrengen die ze met elkaar bespreken. We hebben dan ook extra aandacht voor nieuwe collega’s, hoe we ze het best kunnen inwerken. Iedereen krijgt een mentor, een soort maatje dat ze coacht. En de startende collega’s krijgen extra begeleiding van zorgcoördinatoren. Daarbij nemen zij ook deel aan supervisie met ander startende collega’s.”
We zoeken een ander soort collega
“Nog iets anders wat we elk jaar doen, is rond mei/juni de teams samenbrengen om het scholingsaanbod van afgelopen jaar te bespreken en de wensen vast te leggen voor volgend jaar. De vraag per team nemen we mee naar de MT’s. Het aanbod daarin is heel gevarieerd, maar mensen kunnen ook eigen ideeën inbrengen. Dat vind ik sowieso heel belangrijk: creativiteit, out-of-the-box-denken en eigen inbreng, dus ook dat docenten persoonlijke doelen stellen en met elkaar die professionele dialoog aangaan.”
“Er is in het onderwijs een groot verschil met tien jaar geleden. Door de verschuiving van de doelgroep hebben we afscheid moeten nemen van een groep collega’s. We zoeken nu een ander soort collega om leerlingen zo goed mogelijk te motiveren. Dat vraagt een hele hoop van docenten. Vroeger kon je gewoon lessen draaien, nu kijken we heel erg naar de juiste afwisseling van inspannen en ontspannen. We hebben ook ingezet op een uitdagend en passend onderwijsaanbod. De beste pedagogische gedachtemaatregel is een didactische, dus een aantrekkelijk lesaanbod bieden, voorkomt gedragsproblemen.”
Zoveel mogelijk eigen mensen
“Ons bestuur is natuurlijk integraal verantwoordelijk, zij zetten de kaders neer en bepalen welke ontwikkelingen in elk geval moeten gebeuren. Inclusief onderwijs is absoluut een speerpunt, maar hoe besteed je daar genoeg aandacht aan als school? Dat leggen ze bij ons: het vertrouwen is groot en ze ondersteunen waar nodig. Zo is er heel veel ruimte voor maatwerk per school.”
“Mijn tip voor andere directeuren is: zet zoveel mogelijk je eigen mensen in. Als docenten het van eigen collega’s horen, werkt dat heel motiverend!”
"Externen inhuren is heel goed en leuk, maar onderschat niet hoeveel kennis wij zelf in huis hebben!"
"Ik probeer docenten alert te maken op de andere generatie leerlingen die de school binnenkomen. Dat ze nieuwsgierig en open blijven naar leerlingen."
Marieke Peppelman, directeur Maarten van Rossem & Het Westeraam
“De belangrijkste opdracht voor docenten is om iedere leerling het best mogelijke onderwijs te geven, zodat zij het maximale bereiken in zijn of haar leven. Passend onderwijs is echt iets van ons allemaal; dát is waarom we in het onderwijs werken. Wat mijn belangrijkste taak daarin is als directeur? Ik probeer die basishouding te stimuleren bij docenten. Ik vind het heel erg fijn als het docenten lukt om nieuwsgierig en zonder oordeel naar leerlingen te kijken. Iedere leerling is uniek. Als het je lukt om zo te kijken, kun je ze zien zoals je ze zou moeten zien: in de volle breedte. En dat leidt tot ontwikkeling en groei’.
Alert zijn op nieuwe generatie leerlingen
“Vooral voor vmbo’ers is die basishouding van docenten belangrijk. Het vmbo heeft over het algemeen een negatieve connotatie, men denkt regelmatig dat daar alleen kinderen naartoe gaan die niet zo goed kunnen leren. Daar ben ik het pertinent mee oneens. Ze zijn creatief, vindingrijk, heel begaan en sociaal en enorm vaardig in vakmanschap. Mijn belangrijkste uitdaging is om dat vuurtje echt aan te houden bij docenten. Dat zij een goede balans vinden tussen kinderen cognitief ontwikkelen en tegelijkertijd levenswijs maken en een weg laten vinden in hun eigen talentontwikkeling. Ik probeer docenten ook alert te maken op de andere generatie leerlingen die de school binnenkomen, dat ze nieuwsgierig en open blijven naar leerlingen. Dat ze zien hoe de wereld om ons heen verandert en wat dat betekent voor het onderwijs en de kwaliteit daarvan. Hoe ik dat doe? Door scholing, workshops, inspirerende mensen naar binnen brengen, belangrijke momenten met elkaar delen, eigen ervaringen, expliciet zijn in wat je van de docent in deze tijd verwacht. Corona heeft die ontwikkeling ook in versnelling gebracht.”
“Alle docenten worstelen momenteel met een fijn en veilig leerklimaat in de klas. Dat komt omdat kinderen niet zo bezig zijn met leren, ze hebben door corona veel gemist aan socialisatie en veiligheid. Ze hebben behoefte om gezien te worden en geholpen te worden in die worsteling. Dat vraagt om een andere aanpak, logisch, want dit maakten we niet eerder mee. Regels en een duidelijk kader is zeker helpend, maar daarnaast hebben leerlingen behoefte aan een luisterend oor, goede vragen, regie over hun eigen leren en begeleiding bij zich een weg weten te vinden in deze nieuwe situatie. Dat komt het leren bij bijvoorbeeld wiskunde of Engels ten goede.”
Lerende houding is belangrijk
“Je probeert een team samen te stellen dat waar kan maken wat je belooft, dus daar houd je rekening mee in je werving en selectie. Een lerende houding is wat mij betreft heel belangrijk. Je dient je professionele identiteit in te richten op die nieuwsgierigheid, openheid en je onderwijs zo vorm te geven dat je ook daadwerkelijk passend onderwijs kunt bieden, dus maatwerk. Kinderen moeten zelf ook kunnen kiezen en de regie kunnen nemen. Het is dan belangrijk dat er programma’s zijn waarmee je je talenten kunt ontwikkelen. Dat vinden ze fantastisch. Docenten ook; het geeft ze een andere energie.” We hebben op zowel Maarten van Rossem als Het Westeraam al mooie voorbeelden van programma’s waarin dat mogelijk is zo als bijvoorbeeld Expeditie You, Keuze werktijd, maatwerk examinering, PLUSlessen en de Try Out.”
Delen is het nieuwe hebben
“Het is de kunst om passend onderwijs zoveel als mogelijk onderdeel te laten zijn van het werk van mensen. Je hebt een baan, dat is lesgeven, maar als je wilt dat je leerlingen groeien, blijf jij zelf ook groeien. Mijn advies is: werk samen! Delen is het nieuwe hebben. In alles wat ik doe probeer ik mensen samen te laten werken. Binnen m’n eigen scholen, maar als het even kan, ook met partners in onze omgeving. Als we een scholing organiseren, dan doe ik dat nu bijvoorbeeld met docenten van mijn beide scholen samen. Scholen zijn gewend om dingen bij zich te houden en het is best een individualistisch beroep, maar juist door het samen te doen, maak je het jezelf makkelijker.”
Tot slot een paar tips om te blijven groeien:
- Ik ben een enorme fan van de Transactionele Analyse. Een mooie manier om jezelf en de ander beter te begrijpen. Een aantal heel simpele modellen helpen je daarbij. Wat de communicatie tussen jou en de ander ten goede komt;
- Intervisiecoaching vind ik ook echt een aanrader. Samen leren! Datzelfde geldt voor collegia consultatie en het vragen van feedback aan leerlingen, in de klas, over je eigen rol als docent. Maar ook in leerlingarena’s bijvoorbeeld;
- En ik luister graag podcasts over onderwijs. Een fijne manier om tijdens het koken of hardlopen geïnspireerd te worden of me ergens in te verdiepen.
- Mijn belangrijkste boodschap is eigenlijk wel: als je wilt dat je leerlingen groeien en het is jouw vak leerlingen daarbij te helpen, maak dan prioriteit van je eigen groei en vind een tijd en een manier dat te doen.