In Verbinding: de jeugdarts & leerplichtambtenaar aan het woord

Iedereen wil dat een leerling elke dag blij naar school gaat. Toch lukt dat niet altijd en wordt de hulp ingeschakeld van een jeugdarts of leerplichtambtenaar. Wat zijn hun observaties? Marie-José Kortenhorst (jeugdarts) en Jet Philipsen (beleidsadviseur) vertellen over hoe ze naast de leerling gaan staan om samen te kijken wat er nodig is.

Marie-José Kortenhorst, jeugdarts bij VGGM

“In onze regio hebben we op het voortgezet onderwijs een check in de onderbouw en een in de bovenbouw: ‘gezond leven, check het even’. Van daaruit kunnen leerlingen door de jeugdgezondheidszorg gezien worden. Ook kunnen school en ouders vragen of de jeugdarts mee kan kijken bij vragen over gezondheid en ontwikkeling in de breedste zin.”

“Daarnaast werken wij bij ziekteverzuim op het voortgezet onderwijs met de MAZL-methode. MAZL stond altijd voor Medische Advisering Ziekgemelde Leerling, maar tegenwoordig spreken we van Meer Aandacht voor de Ziekgemelde Leerling. Wat ons betreft een meer passende benaming voor de MAZL-methodiek waar leerling, ouders, school, jeugdarts en leerplichtambtenaar, samenwerkingsverband en jeugdarts een rol in hebben.”

“Iedere leerling en ouder wil dat het goed gaat met de ontwikkeling van een leerling en toch lukt dit niet altijd. Aan ons is het om mee te kijken: waaróm lukt het niet? Wat is de achterliggende reden? Dat kan een medische zijn, maar er zijn ook vaak achterliggende problemen. Achter verzuim kan veel leed schuilgaan. Als het makkelijk was, hadden mensen het zelf wel opgelost. Dan hadden ze ons niet nodig.”

De complexiteit van verzuim is groter geworden

“We werken binnen het voortgezet onderwijs de laatste jaren meer met elkaar samen. Daardoor kunnen we betere ondersteuning bieden. Verzuim is van alle tijden, maar de complexiteit is groter geworden. De routes zijn officiëler. De mentor is de eerste die in gesprek gaat als er zorgen zijn over verzuim. Hij of zij laat horen dat de leerling gemist wordt, wanneer iemand terugverwacht kan worden en vraagt wat de leerling in de tussentijd nodig heeft. Een mentor heeft geen oordeel over ziek of gezond zijn. Soms is die rol na twee dagen weer klaar. Lukt het niet en blijft het ziekteverzuim doorgaan, dan kunnen wij in beeld komen. Die aanmelding gaat in overleg met leerling en ouders via een zorgondersteuner.”

“Zo was er een leerling die twee keer in de maand migraine had. Dat is heel vervelend voor de jongere in kwestie en dat moet serieus genomen worden. Wij vroegen ons af: is die leerling eigenlijk wel bekend bij de huisarts, krijgt hij wel medicatie, weet hij wat hij zelf kan doen? Dat bespreek je dan samen. Dan zie je dat je de leerling kunt helpen en dat het verzuim daarna minder wordt en het welbevinden beter. Of een leerling die altijd te laat kwam. Hij bleek een jonger broertje naar de basisschool te moeten brengen en deed dat altijd keurig. Dus ga naast iemand staan en kijk samen wat er nodig is.”

Er moet ruimte zijn voor een beetje scholing

“Ik vind de huidige werkwijze van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) een mooi proces. Het wordt geëvalueerd en samen kijken we waar het nog beter kan en hoe we nog preventiever kunnen werken. Elke school heeft een eigen touch aan MAZL gegeven. Mentoren signaleren en gaan praten met leerling en ouders. Extra scholing hierin zou fijn zijn. We merken dat vooral de gesprekken met de ouders en de leerling samen een goede stap in het het proces zijn. In zo’n gesprek kunnen ouders en leerling meer te weten komen over hoe ze in het proces staan. We kijken dan samen of ze zelf verder kunnen of dat er extra ondersteuning nodig is.”

Bij hardnekkige zorgen over een leerling kunnen we een multidisciplinair overleg organiseren. We gaan dan met leerling, ouders, school, jeugdarts, hulpverleners, leerplicht en het samenwerkingsverband om de tafel om samen te kijken wat een leerling nodig heeft om goed tot ontwikkeling te komen.”

“Het begint allemaal met oprechte aandacht. Het helpt mij dat ik dit al 32 jaar mag doen. Ik heb veel geleerd van het verleden en ervaringen die ouders en leerlingen met mij delen.”

Jet Philipsen, beleidsadviseur bij het RBL

“Ik zorg er vooral voor dat mijn collega’s op school hun werk doen. Wij zijn ervoor om te zorgen dat scholen in de regio zich aan wettelijke regels houden. Zodra er signalen zijn dat het niet soepel loopt, mag ik me ermee bemoeien. Dat is overigens meestal geen onwil, bij een school.”

Er is meer aandacht voor verzuim

“Voor preventief verzuim is het belangrijk dat scholen goed bijhouden wat de reden van afwezigheid is bij een leerling en dat ze het tijdig bij ons melden. Dan voeren consulenten preventieve gesprekken met een leerling, zodat we de oorzaken van verzuim in beeld hebben, want alleen dan kan je de beste hulp inzetten. Dus: meld op tijd en zorg dat je met ouders en leerlingen in gesprek bent.”

“Tot de coronapandemie zagen wij een stijging in het aantal verzuimmeldingen, maar dat is denk ik een teken dat scholen meer aandacht aan verzuim geven en ons en andere partijen er eerder bij betrekken. Er is meer aandacht voor en er wordt sneller gesignaleerd. Dat doen scholen aan de voorkant heel goed zelf, maar als de redenen van verzuim echt zwaar zijn, komt het bij ons te liggen.”

Het is mensenwerk

“Ik vind dat het proces rondom verzuimpreventie over het algemeen heel goed verloopt. Als er al dingetjes misgaan, komt dat vooral omdat het mensenwerk is. Dat maakt het kwetsbaar. Verzuim is voor veel scholen een taak erbij en ze organiseren het bijna allemaal verschillend: sommige scholen hebben een verzuimcoördinator, sommigen doen het via een mentor.”

“Soms lijkt een uurtje spijbelen niet zo erg, maar hoe sneller je erbij bent als school, hoe meer je kunt voorkomen. Dan maakt de oorzaak eigenlijk niet uit. Als je twijfelt of de leerling wel of niet ziek is, mag je dat als school al bij ons melden. Maak het bespreekbaar – met de leerling – en anders meld het bij ons.”

Preventie van verzuim is het maandthema van project In Verbinding. Dit is het vierde artikel in de serie. Hier lees je artikelen over verzuimpreventie in het speciaal onderwijs en regulier onderwijs. Hier vind je een interview met de verzuimcoaches binnen ons samenwerkingsverband. Wil je alle artikelen lezen? Ze zijn te vinden op de overzichtspagina van In Verbinding.