Het is een veelbesproken vraagstuk in deze coronatijden: hoe zorgen we ervoor dat leerlingen een niet te grote achterstand in het onderwijs oplopen? De afgelopen maand sprak Op Nieuw met docenten, leerlingen en andere (onderwijs)professionals om visies, ideeën, oplossingen en ‘best practices’ op te halen binnen het samenwerkingsverband SWV De Verbinding. In dit artikel lees je de belangrijkste vondsten.

Leerachterstand misschien niet de juiste aanduiding 

Leerachterstand: het is een term waar veel docenten en andere onderwijsprofessionals moeite mee hebben. Thijs Janssen van het Briant College is daar in de eerste Dialoog over dit onderwerp duidelijk over. “Er is misschien een achterstand als het gaat om toetsing en schoolexamens afronden. Maar wat ik zie, is dat leerlingen daarvoor in de plaats wel heel veel andere dingen leren. Ik denk dat we na deze crisis een golf van meer autonome leerlingen krijgen. Ze leren zichzelf motiveren!” Ook leerlingen zelf vinden de omschrijving leerachterstand een beetje vreemd. Neem Doortje uit havo 2 van het Liemers College: “Natuurlijk is er een leerachterstand, maar het wordt wel heel groot gemaakt door de media. We leren nu ook andere dingen!”

Jeugdpsycholoog Odeth Bloemberg-van den Bekerom van De Onderwijsspecialisten is het daarmee eens, zo vertelt ze in het artikel De Verdieping. “Om te spreken over een leerachterstand vind ik niet passend en helpend. Je zou kunnen spreken van een vertraging of stagnatie en daarbij: jongeren leren nu wel andere zaken. Hoe je reageert in stressvolle tijden, bijvoorbeeld en hoe je daarmee omgaat en wat je helpt.”

 

“Natuurlijk is er een leerachterstand, maar het wordt wel heel groot gemaakt door de media. We leren nu ook andere dingen!”

 

Wel zorgen om de leerlingen tijdens de coronacrisis

Toch maakt veel onderwijspersoneel zich ook zorgen om de leerlingen in deze rare tijden. “Wat nu sterk naar voren komt, is de ongelijkheid in de klas”, vindt Dennis Arnold van De onderwijsspecialisten. “Hoe is jouw sociale achtergrond, in wat voor omgeving groei je op? Een school is toch een soort gelijke community, dat valt weg met online onderwijs. Als je een thuissituatie hebt die niet stimulerend is, of een tegenpool van je schoolsituatie, zul je nu veel meer moeite hebben met wat er op school van je gevraagd wordt. Ik heb het in dezen dan ook liever over een kansenongelijkheid dan een leerachterstand.”

SWV De Verbinding is het samenwerkingsverband van het voortgezet (speciaal) onderwijs in de regio Arnhem en De Liemers. In Op Nieuw gaan we op zoek naar initiatieven en oplossingen op scholen die een blijvende impact zullen hebben op het onderwijs.

Focus op welzijn in plaats van leerachterstand

Margot Ufkes van het Arentheem College ziet motivatieproblemen onder jongeren. “Door het online lesgeven merk ik verschillen tussen de kinderen. De een heeft zijn omgeving netjes opgeruimd en zit fris en fruitig aan tafel te werken, bij de ander lijkt het alsof hij nog half in bed ligt en is er heel weinig structuur. We zien veel kinderen onderuit gaan.”

De moeilijkheden die corona veroorzaakt in het onderwijs kunnn ook op het vervolg van de loopbaan van leerlingen invloed hebben, weet Noah Hajji. Hij is voorzitter van de Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB). “Als het nieuwe schooljaar start, komt er een een nieuwe lichting studenten die op een onorthodoxe manier aan hun opleiding begint. Ze leren hun medestudenten en docenten bijvoorbeeld nauwelijks kennen, terwijl dat sociale contact juist superbelangrijk is. Het heeft effect op hun studie. Daarom moeten we de focus leggen op hun welzijn. We moeten ervoor zorgen dat zij de extra ondersteuning krijgen die ze nodig hebben, zodat ze niet afhaken.” Ufkes: “Ik denk dat we het welzijn van de kinderen even voor de cijfers moeten stellen.

Mogelijkheden in coronatijden

Hoe zorgen we ervoor dat leerlingen zo goed mogelijk de crisis doorkomen? Volgens Bloemberg-van den Bekerom ligt daar een belangrijke rol voor ‘goede’ leraren. “Zorg voor docenten voor de klas die de individuele leerlingen ‘zien’. Die vragen hoe het gaat met de een en bij de ander een spreekwoordelijke hand op de schouder leggen. Doceren vraagt nu zeker om extra oog te hebben voor de bekende basisbehoeften van relatie, competentie en autonomie. Met alleen vakkennis overbrengen mis je de boot.”

Dat vinden leerlingen zelf ook. Sterre uit Havo 3 van het Candea College: “Een Powerpoint-presentatie lezen kan ik zelf wel. Maar als je wat meer interactie hebt, word je wel gemotiveerd om beter op te letten en mee te doen.” Ook Arnold gelooft dat er een kans ligt voor leraren die meer doen dan alleen kennis overdragen. “Op verschillende scholen hebben docenten de vrijheid gekregen om leerlingen op maat en naar eigen inzicht te begeleiden. Dat gun ik al mijn collega’s!”

Theaterdocent Lotte Rosier is bang dat jongeren tijdens deze crisis minder de kans krijgen hun identiteit te ontwikkelen. “Talentontwikkeling helpt jongeren die identiteit vormen. Daarom is het zo jammer dat veel scholen dat dus nu op een lager pitje hebben gezet, zij zijn nu vooral bezig de boel überhaupt te managen. Maar de kans is groot dat jongeren zich nu niet gezien voelen. Laat daarom alle kunsteducatie zo veel mogelijk doorlopen, het kan veel impact hebben.”

Ook Hajji heeft een wens voor het voortgezet onderwijs. “Ik hoop dat de scholen in extra inzetten op (studie)loopbaanbegeleiding. Ik heb het idee dat veel onderwijsinstellingen zich richten op het onderwijs van nu, niet op de toekomst van de leerling. Hoe kies je de juiste route, hoe ga je om met prestatiedruk? Daar ligt een kans!”

 

“Op verschillende scholen hebben docenten de vrijheid gekregen om leerlingen op maat en naar eigen inzicht te begeleiden. Dat gun ik al mijn collega’s!”

 

Lessen over leerachterstand voor na de coronacrisis

Welke lessen kunnen we meenemen uit deze tijden en na de coronacrisis gebruiken? Volgens Ufkes is het online lesgeven een blijvertje. “In ga digitaal onderwijs zeker implementeren in mijn manier van werken. Ik was wel digitaal onderlegd, maar heb nu echt de kracht ervan gezien.” Janssen ziet ook kansen in het nog meer gepersonaliseerd onderwijs. “Bij het Briant College gebruiken we veel maatwerk bij leerlingen. Kijken naar de individuele jongere: hoe leer je, welk traject is goed, wat heb je nodig?”

Zou je dan ook kunnen stellen dat leerachterstand nooit kan ontstaan als je altijd maatwerk levert? Janssen: “Op het moment dat je je eigen tempo kunt volgen, is de enig leerachterstand die je kunt oplopen de leerachterstand die je zelf bepaalt.” Daarbij blijkt de indeling van het onderwijs volgens hem ook niet ideaal. “We hebben een vastgebeiteld pad naar een diploma ontwikkeld dat helemaal in het water valt bij een crisis zoals corona. Ik denk dat we flexibeler met leerroutes moeten omgaan.”