In Verbinding: conciërges over armoede, wat zien zij op scholen?

Armoede op school is niet altijd zichtbaar. Toch kun je wel degelijk signalen oppikken, bijvoorbeeld in de wandelgangen. Hoe ga je daar als conciërge mee om? We vroegen het aan Mike Post en John Verstegen.

Mike Post, pedagogisch conciërge OBC Huissen:

“Oneerbiedig gezegd val ik als pedagogisch conciërge tussen wal en schip. Ik sta tussen de leerlingen en de mentor in. Ik heb vooral een signaleerfunctie. Dat is een hele prettige rol voor iedereen. Omdat ik niet degene ben die sancties oplegt, nemen leerlingen mij vaak in vertrouwen. Signalen die ik oppik, geef ik door aan de specialisten, zoals de mentor en de orthopedagoog. Zij kunnen vervolgens actie ondernemen.”

Onderbuikgevoel
“De term pedagogisch conciërge is eigenlijk een beetje verwarrend, want je moet mij niet de school laten schilderen. Dat gaat mis. Als pedagogisch conciërge ben je de ogen en oren van de school. Dat doe je natuurlijk niet alleen, maar samen met de vaste conciërges en de rest van het team. Het verschil tussen mij en de anderen is dat ik bij uitstek degene ben die leerlingen doorverwijst. Als pedagogisch conciërge heb je een soort van onderbuikgevoel. Daar heb je meer aan dan aan een universitaire opleiding. Mijn intuïtie, mijn levenservaring en het feit dat ik zelf vader ben, zijn zaken waardoor je veel dingen ziet. Het is fijn wanneer je het verschil kunt maken.”

“Armoede is een probleem dat toeneemt. Je ziet bijvoorbeeld kinderen die wekenlang in dezelfde kleding naar school komen. Dat is een signaal. Nog een voorbeeld is het boetesysteem met kluisjes; alle leerlingen hebben een kluissleutel en die sleutels raken natuurlijk weleens kwijt. Wanneer dat gebeurt, kunnen leerlingen voor 10,50 een nieuwe sleutel krijgen. Ik had laatst nog een leerling voor me die met de tranen op de wangen meldde dat hij niet met die mededeling naar huis kon. Dat geld was er niet. Zo’n leerling hoeft natuurlijk niet het boetebedrag te betalen.”

Eten
“Daarnaast komt het regelmatig voor dat een leerling je aanspreekt met de mededeling dat ze thuis niets te eten hebben. We hebben bij ons op school de spelregel dat ik dan als eerste de keuken invlieg om te zorgen voor eten. Het Overbetuwe College heeft een potje voor dit soort gevallen. Dankzij dat beleid kunnen we voor deze kinderen wat te eten faciliteren.”

“Als ik het in Nederland voor het zeggen had, zou ik zorgen voor een systeem zoals ze dat bijvoorbeeld in Frankrijk hebben. Leerlingen eten daar op school. Als we dat in Nederland zouden invoeren, weet je tenminste zeker dat leerlingen niet met een lege maag naar school gaan. Bovendien kun je er op die manier voor zorgen dat ze gezond eten door te zorgen voor voldoende groente en fruit.”

“Wat mij betreft voeren we dan ook een schooluniform in. Nu heb je aan de ene kant leerlingen die peperdure sportkleding aan hebben en aan de andere kant leerlingen in sjofele kleding. Met een schooluniform kun je dat soort zichtbare vormen van armoede eenvoudig tegengaan. Bovendien hebben we op het OBC in Huissen veel leerlingen die later in de bouw terecht komen. Daar draagt iedereen ook dezelfde bedrijfskleding.”

Social media
“Door corona is de sfeer op school wel veranderd; warmer en vriendelijker,  doordat iedereen elkaar nu weer gewoon zonder mondkapje ziet . Iedereen is blij dat er eindelijk weer contact is met elkaar. Tegelijkertijd is er een andere ontwikkeling zichtbaar. De traditionele pedagogische driehoek school, thuis en straat is inmiddels een vierhoek met social media erbij. Ik denk dat negentig procent van alle incidenten daardoor wordt veroorzaakt Het houdt niet meer op bij de voordeur, zoals vroeger.”

“Een tijd geleden sprak ik een leerling die enorm gepest werd via social media. Zij durfde daardoor niet meer op school te komen. Na een gesprek met de ouders heb ik de pesters een voor een uit de klas gehaald voor een gesprek. Dat hielp. Het is mooi om te zien dat ze daarna bijna als vriendinnen met elkaar omgaan.”

“Ik ben nog niet zo lang aan de slag als pedagogisch conciërge op het OBC. Ik was twintig jaar lang zelfstandig ondernemer. Ik had een horecazaak in Arnhem, maar een paar jaar geleden besloot ik dat ik iets terug wilde doen voor de maatschappij. De moeder van een vriendje van mijn zoon tipte mij over deze baan. Ik had een klik met de directeur en samen zijn we het diepe in gesprongen. Ik voel me hier als een vis in het water. Dat is de belangrijkste boodschap die ik de leerlingen hier op school wil meegeven: je moet doen wat je het leukste vindt. Dat houd je het ‘t langst vol.”

Conciërge John Verstegen, Dorenweerd College:

“Ik weet dat armoede een probleem is dat toeneemt, maar op onze school is het een onderwerp dat voor mij maar weinig zichtbaar is. Wel zie ik de afgelopen jaren verandering in gedrag dat leerlingen vertonen. Dat is een direct gevolg van de coronaperiode, waarin er vooral online werd lesgegeven. Ik heb soms het idee dat we bezig zijn om leerlingen opnieuw op te voeden. Ze lijken het idee te hebben dat ze alles mogen. Zo luisteren ze minder en zijn baldadiger dan voor corona.”

Spanningen door financiële zorgen
Directeur Onderwijs Tanja Vasseur vult aan: “Toch merken we ook bij ons dat armoede steeds meer een rol krijgt in het schoolgebouw, alleen is het inderdaad niet altijd direct zichtbaar. We merken het bijvoorbeeld aan de groeiende groep ouders en verzorgers die de vrijwillige ouderbijdrage niet meer kunnen voldoen, of zien het in het gymlokaal waar sommige jongeren geen nieuwe gymschoenen kunnen betalen. Een aantal leerlingen is in beeld door spanningen thuis als gevolg van financiële zorgen. Zij hebben meer aandacht nodig, daarom komen ze in beeld bij ons zorgteam.

Armoede gaat vaak gepaard met schaamte. Onlangs hebben we op initiatief van de gemeente met verschillende partijen samengezeten om te kijken hoe we het voor deze kinderen en deze gezinnen wat gemakkelijker kunnen maken. Stichting Leergeld was hier ook bij betrokken, zij kunnen bijspringen als er bijvoorbeeld een computer nodig is bij een gezin die dat zelf niet kunnen betalen. Door samen te werken, kunnen we beter op de radar krijgen wie hulp nodig heeft.”

Dit Artikel over armoede is geschreven in het kader van het project In Verbinding, waar kennisdeling binnen ons samenwerkingsverband centraal staat. Lees alle artikelen op de overzichtspagina van In Verbinding.